Sri Charitropakhyan Sahib jee Series - Charitar #116

[chatanga1]

Chritar 116: Tale of Two Devils: Sandh and Apsandh

 

ਭੁਜੰਗ ਪ੍ਰਯਾਤ ਛੰਦ ॥

Bhujang Pryaat Chhund

ਬਢੈ ਸੁੰਦ ਅਪਸੁੰਦ ਦ੍ਵੈ ਦੈਤ ਭਾਰੀ ॥

ਕਰੈ ਤੀਨਹੂੰ ਲੋਕ ਜਿਨ ਕੌ ਜੁਹਾਰੀ ॥

Sandh and Apsandh were two great devils; all the three domains paid them their obeisance.

ਮਹਾ ਕੈ ਤਪਸ੍ਯਾ ਸਿਵੈ ਸੋ ਰਿਝਾਯੋ ॥

ਮਰੈ ਨਾਹਿ ਮਾਰੈ ਯਹੈ ਦਾਨ ਪਾਯੋ ॥੧॥

After an extreme meditation they had obtained the boon from Shiva that they could not be killed.(1)

ਚੌਪਈ ॥

Chaupaee

ਰੀਝਿ ਰੁਦ੍ਰ ਯੌ ਬਚਨ ਉਚਾਰੇ ॥

ਤੁਮ ਨਹਿ ਮਰੋ ਕਿਸੂ ਤੇ ਮਾਰੇ ॥

Shiva gave them word that they could not be terminated,

ਜੌ ਆਪਸ ਮੈ ਰਾਰਿ ਬਢੈਹੋ ॥

ਤੌ ਜਮ ਕੇ ਘਰ ਕੋ ਦੋਊ ਜੈਹੋ ॥੨॥

‘But if you fought among yourself, then you would go to the domain of death.’(2)

ਮਹਾ ਰੁਦ੍ਰ ਤੇ ਜਬ ਬਰੁ ਪਾਯੋ ॥

ਸਭ ਲੋਕਨ ਚਿਤ ਤੇ ਬਿਸਰਾਯੋ ॥

After obtaining such a boon they ignored all the people.

ਜੋ ਕੋਊ ਦੇਵ ਦ੍ਰਿਸਟਿ ਮੈ ਆਵੈ ॥

ਜਿਯ ਲੈ ਕੇ ਫਿਰ ਜਾਨ ਨ ਪਾਵੈ ॥੩॥

Now ifthey came across any devil, that would not go away alive.(3)

ਐਸੀ ਭਾਂਤਿ ਬਹੁਤ ਦੁਖ ਦਏ ॥

ਦੇਵ ਸਭੈ ਬ੍ਰਹਮਾ ਪੈ ਗਏ ॥

All this caused a great commotion and all the people went to Brahma, the Creator.

ਬਿਸੁਕਰਮਹਿ ਬਿਧਿ ਬੋਲਿ ਪਠਾਯੋ ॥

ਇਹੈ ਮੰਤ੍ਰ ਕੋ ਸਾਰ ਪਕਾਯੋ ॥੪॥

Brahma called the god, Wishkarama (the god of engineering), and decided to provide some remedy.(4)

ਬਿਸੁਕਰਮਾ ਪ੍ਰਤਿ ਬਿਧਹਿ ਉਚਾਰੋ ॥

ਏਕ ਤ੍ਰਿਯਹਿ ਤੁਮ ਆਜੁ ਸਵਾਰੋ ॥

Brahma asked Wishkarama to create such a woman today,

ਰੂਪਵਤੀ ਜਾ ਸਮ ਨਹਿ ਕੋਈ ॥

ਐਸੀ ਕਰੋ ਸੁੰਦਰੀ ਸੋਈ ॥੫॥

That there had been no one like her before.(5)

ਦੋਹਰਾ ॥

Dohira

ਬਿਸੁਕਰਮਾ ਇਹ ਬਚਨ ਸੁਨਿ ਧਾਮ ਗਯੋ ਤਿਹ ਕਾਲ ॥

ਤੁਰਤ ਬਨਾਇ ਤਿਲੋਤਮਹਿ ਆਨਿਯੋ ਤਹਾ ਉਤਾਲ ॥੬॥

Wishkarama created a woman, whose beauty could not be surpassed.(6)

ਬਿਸੁਕਰਮਾ ਅਬਲਾ ਕਰੀ ਅਮਿਤੁ ਰੂਪ ਨਿਧਿ ਸੋਇ ॥

ਜੋ ਹੇਰੈ ਰੀਝੈ ਵਹੈ ਜਤੀ ਨ ਕਹਿਯਤ ਕੋਇ ॥੭॥

Who-so-ever looked at her, was most appeased and could not remain a celibate.(7)

ਅਮਿਤ ਰੂਪ ਤਾ ਕੋ ਨਿਰਖਿ ਸਭ ਅਬਲਾ ਰਿਸਿ ਖਾਹਿ ॥

Looking at her charm, the entire women folks became worried,

ਜਿਨਿ ਹਮਰੇ ਪਤਿ ਹੇਰਿ ਇਹ ਯਾਹੀ ਕੇ ਹ੍ਵੈ ਜਾਹਿ ॥੮॥

In case, on her sight, their husbands might forsake them.(8)

ਐਸੋ ਭੇਖ ਸੁ ਧਾਰਿ ਤ੍ਰਿਯ ਤਹ ਤੇ ਕੀਓ ਪਯਾਨ ॥

The woman, after making up her profile exquisite,

ਸਹਿਰ ਥਨੇਸਰ ਕੇ ਬਿਖੈ ਤੁਰਤ ਪਹੂੰਚੀ ਆਨ ॥੯॥

Quickly walked over to the place called Thanesar.(9)

ਜਹਾ ਬਾਗ ਤਿਨ ਕੋ ਹੁਤੋ ਤਹਾ ਪਹੂੰਚੀ ਆਇ ॥

She reached there where they (the devils) had their garden.

ਦੇਵ ਦੈਤ ਤਾ ਕੌ ਨਿਰਖਿ ਰੂਪ ਰਹੇ ਉਰਝਾਇ ॥੧੦॥

The gods and the devils plunged into confusion on seeing her.(10)

ਚੌਪਈ ॥

Chaupaee

ਬਾਲ ਬਿਹਰਤੀ ਬਾਗ ਨਿਹਾਰੀ ॥

ਸਭਾ ਛੋਰਿ ਦੋਊ ਉਠੇ ਹੰਕਾਰੀ ॥

When she entered the garden, both the egoists came out of the assembly.

ਤੀਰ ਤਿਲੋਤਮ ਕੇ ਚਲਿ ਆਏ ॥

ਬ੍ਯਾਹਨ ਕੋ ਦੋਊ ਲਲਚਾਏ ॥੧੧॥

They approached Tilotama (the woman) and both yearned to marry her.(11)

ਸੁੰਦ ਕਹਿਯੋ ਯਾ ਕੌ ਮੈ ਬਰਿ ਹੌ ॥

ਕਹਿਯੋ ਅਪਸੁੰਦ ਯਾਹਿ ਮੈ ਕਰਿ ਹੌ ॥

Sandh said, ‘I will marry you,’ but Apsandh stressed, ‘No, I espouse you.’

ਰਾਰਿ ਪਰੀ ਦੁਹੂੰਅਨ ਮੈ ਭਾਰੀ ॥

ਬਿਚਰੇ ਸੂਰਬੀਰ ਹੰਕਾਰੀ ॥੧੨॥

The dispute was ensued among them and they started to fight.(12)

ਭੁਜੰਗ ਛੰਦ ॥

Bhujang Chhand

ਪਰਿਯੋ ਲੋਹ ਗਾੜੋ ਮਹਾ ਬੀਰ ਮਾਂਡੇ ॥

A great fight followed and powerful warriors confronted each other.

ਝੁਕੇ ਆਨਿ ਚਾਰੋ ਦਿਸਾ ਕਾਢਿ ਖਾਂਡੇ ॥

From all four sides they converged.

ਛਕੇ ਛੋਭ ਛਤ੍ਰੀ ਮਹਾ ਘਾਇ ਮੇਲੈ ॥

Furiously, many Kashatris inflicted injuries.

ਕਿਤੇ ਢਾਲਿ ਤਿਰਸੂਲ ਖਗਾਨ ਖੇਲੈ ॥੧੩॥

The shields and the spears dominated everywhere.(13)

ਸੋਰਠਾ ॥

Sorath

ਬਾਜਨ ਬਜੇ ਅਨੇਕ ਸੁਭਟ ਸਭੈ ਹਰਖਤ ਭਏ ॥

ਜੀਵਤ ਬਚਿਯੋ ਨ ਏਕ ਕਾਲ ਬੀਰ ਚਾਬੇ ਸਕਲ ॥੧੪॥

 

ਦੋਹਰਾ ॥

Dohira

ਜੁਝੈ ਜੁਝਊਆ ਕੇ ਬਜੇ ਸੂਰਬੀਰ ਸਮੁਹਾਇ ॥

As soon as the music of death rolled, the dauntless ones faced each other.

ਗਜੇ ਸੁੰਦ ਅਪਸੁੰਦ ਤਬ ਢੋਲ ਮ੍ਰਿਦੰਗ ਬਜਾਇ ॥੧੫॥

In the accompaniment of the drums, Sandh and Apsandh roared.(15)

ਚੌਪਈ ॥

Chaupaee

ਪ੍ਰਥਮ ਮਾਰਿ ਬਾਨਨ ਕੀ ਪਰੀ ॥

ਦੁਤਿਯ ਮਾਰਿ ਸੈਥਿਨ ਸੌ ਧਰੀ ॥

Primarily the arrows dominated, then the spears sparkled.

ਤ੍ਰਿਤਿਯ ਜੁਧ ਤਰਵਾਰਿਨ ਪਰਿਯੋ ॥

ਚੌਥੋ ਭੇਰ ਕਟਾਰਿਨ ਕਰਿਯੋ ॥੧੬॥

Then the swords and then the daggers glittered.(16)

ਦੋਹਰਾ ॥

Dohira

ਮੁਸਟ ਜੁਧ ਪੰਚਮ ਭਯੋ ਬਰਖਿਯੋ ਲੋਹ ਅਪਾਰ ॥

Then came the turn of the boxing, and the hands swung like steel.

ਊਚ ਨੀਚ ਕਾਤਰ ਸੁਭਟ ਸਭ ਕੀਨੇ ਇਕ ਸਾਰ ॥੧੭॥

The strong, the weak, the brave and the coward were becoming indistinguishable.( 17)

ਬਜ੍ਰ ਬਾਨ ਬਰਛਾ ਬਿਛੂਆ ਬਰਖੇ ਬਿਸਿਖ ਅਨੇਕ ॥

ਊਚ ਨੀਚ ਕਾਤਰ ਸੁਭਟ ਜਿਯਤ ਨ ਉਬਰਿਯੋ ਏਕ ॥੧੮॥

ਸਵੈਯਾ ॥

Savaiyya

ਗਾੜ ਪਰੀ ਇਹ ਭਾਂਤਿ ਤਹਾ ਇਤ ਸੁੰਦ ਉਤੇ ਅਪਸੁੰਦ ਹਕਾਰੋ ॥

The stampede was heightened as Sandh on the one side and Apsandh on the other stormed.

ਪਟਿਸਿ ਲੋਹਹਥੀ ਪਰਸੇ ਅਮਿਤਾਯੁਧ ਲੈ ਕਰ ਕੋਪ ਪ੍ਰਹਾਰੇ ॥

In great furry they raided each other with various arms.

ਰਾਜ ਪਰੇ ਕਹੂੰ ਤਾਜ ਹਿਰੇ ਤਰਫੈ ਕਹੂੰ ਬੀਰ ਕ੍ਰਿਪਾਨਨ ਮਾਰੇ ॥

Dead Rajas along with their crowns were found lying down.

ਆਪਸ ਮੈ ਲਰਿ ਬੀਰ ਦੋਊ ਬਸਿ ਕਾਲ ਭਏ ਕਰਤਾਰ ਸੰਘਾਰੇ ॥੧੯॥

Punished by the Creator, the fighters from both sides had taken shelter under Kaal, the god of death.(19)

ਚੌਪਈ ॥

Chaupaee

ਆਪਸ ਬੀਚ ਬੀਰ ਲਰਿ ਮਰੇ ॥

ਬਜ੍ਰ ਬਾਨ ਬਿਛੂਅਨ ਬ੍ਰਿਨ ਕਰੇ ॥

The intrepid fought among themselves and were killed with the arrows as hard as stones.

ਫੂਲ ਅਨੇਕ ਮੇਘ ਜ੍ਯੋ ਬਰਖੇ ॥

ਦੇਵਰਾਜ ਦੇਵਨ ਜੁਤ ਹਰਖੇ ॥੨੦॥

The flowers started to pour from the heaven and the celestial gods felt the sighs of relief.(20)

ਦੋਹਰਾ ॥

Dohira

ਦੁਹੂੰ ਭ੍ਰਾਤ ਬਧਿ ਕੈ ਤ੍ਰਿਯਾ ਗਈ ਬ੍ਰਹਮ ਪੁਰ ਧਾਇ ॥

After annihilating both the brothers, the woman left for Godly domain,

ਜੈ ਜੈਕਾਰ ਅਪਾਰ ਹੂਅ ਹਰਖੇ ਮਨ ਸੁਰ ਰਾਇ ॥੨੧॥

Gratitude were showered from everywhere and Devraj, the Almighty, was much appeased.(21)(1)

ਇਤਿ ਸ੍ਰੀ ਚਰਿਤ੍ਰ ਪਖ੍ਯਾਨੇ ਤ੍ਰਿਯਾ ਚਰਿਤ੍ਰੇ ਮੰਤ੍ਰੀ ਭੂਪ ਸੰਬਾਦੇ ਇਕ ਸੌ ਸੋਹਲਵੋ ਚਰਿਤ੍ਰ ਸਮਾਪਤਮ ਸਤੁ ਸੁਭਮ ਸਤੁ ॥੧੧੬॥੨੨੮੨॥ਅਫਜੂੰ॥

116th Parable of Auspicious Chritars Conversation of the Raja and the Minister, Completed With Benediction.(116)(2280)

[chatanga1]

[chatanga1]

 

[chatanga1]

Two brothers both wanting the same woman to be their wife. This story is quite known in ancient Hindu tales. From this I see that 2 brothers who were united in absolutely everything, ended up fighting against each other as they both wanted the same thing. It led to their demise at each other's hands. Not only theirs at that, but both their armies which had established their rule over the 3 worlds.

 

There have been other such stories in which "women" were created for the same individual purpose - Mohini and the rakhsas for one.

 

[dalsingh101]

I think this one alludes to military/political strategy/tactics. 

Note the framework of devtay and daints representing forces of positivity and negativity.

Here the two brothers are invincible and cause the devtay much suffering. This bit is significant for framing. Despite the austerities they performed for gaining their power, they become indifferent to everyday folk (ਲੋਕਨ) and even kill devtay (Bindra seems to confuse devtay with lokhaan for some reason and doesn't cover the nuance?) 

ਮਹਾ ਰੁਦ੍ਰ ਤੇ ਜਬ ਬਰੁ ਪਾਯੋ ॥

ਸਭ ਲੋਕਨ ਚਿਤ ਤੇ ਬਿਸਰਾਯੋ ॥

After obtaining such a boon they ignored all the people.

ਜੋ ਕੋਊ ਦੇਵ ਦ੍ਰਿਸਟਿ ਮੈ ਆਵੈ ॥

ਜਿਯ ਲੈ ਕੇ ਫਿਰ ਜਾਨ ਨ ਪਾਵੈ ॥੩॥

Now if they came across any devil [wrong translation, it should be god not devil/demon], that would not go away alive.(3)

ਐਸੀ ਭਾਂਤਿ ਬਹੁਤ ਦੁਖ ਦਏ ॥

ਦੇਵ ਸਭੈ ਬ੍ਰਹਮਾ ਪੈ ਗਏ ॥

All this caused a great commotion and all the people went to Brahma, the Creator.

 

We've had a lot of references to folktales and traditional Indic tales in this run of chariters, here Vishkarma is introduced. The inference is design, planning, crafting strategy - and Vishkarma creates a beautiful women, on the orders of Brahma to deal with these invincible brothers. They are described as ਹੰਕਾਰੀ. 

The strategy works. By manipulating their pride (ਹੰਕਾਰ) they are made to attack each other. Here I think the attractive female that is sent to the demons represents a divide and conquer strategy. 

Again, we have a lot of reference to weaponry and battlefield action which link the chariter to military strategies. 

It alludes to: divide and conquer a more powerful adversary, by employing a strategy that appeals to their pride and causes them to have conflict. 

 

Notice the similarity between the framework here, and that of Chandhi kee vaar. In both the devtay are overpowered by the daints, and in both they appeal to higher gods for help. Here, the devtay receive a tool that causes the brothers to destroy themselves without having to employ their own forces; in the Chandhi narratives devtay are actually given a tool to help fight the demons on the battlefield itself in the form of Chandi, who also manifests/metamorphs into Kali as the battle scene changes (i.e. rakhat beej joining the fray).